De afgelopen weken hebben we aan de lijve ondervonden wat de gevolgen zijn van tropische temperaturen. Gecombineerd met de zeer geringe neerslaghoeveelheid van de laatste maanden zorgde dat voor een flinke droogte. Af en toe een (plens)bui in het zomerhalfjaar is nu eenmaal niet voldoende om de waterbehoefte op peil te houden. Droogte en hitte veroorzaakten al heftige bosbranden in Spanje en Portugal. Waterschaarste bedreigt nu de gewasopbrengsten in veel delen van Europa. Onze Belgische buren hebben het al over een natuurramp en vergelijken de situatie met het legendarische droogtejaar 1976. Ook de Nederlandse bodem snakt naar meer water.
Anders denken en doen
Klimaatverandering betekent niet alleen extreem weer in de vorm van heftige buien en wateroverlast. Het blijkt dat eveneens droogte de mens, natuur en landbouw behoorlijk parten kan spelen in Oost-Nederland. “Het omgaan met klimaatverandering vereist een andere manier van denken en doen dan we nu gewend zijn.” Dat is de overtuiging van Bas Worm, strategisch adviseur bij waterschap Vechtstromen. Hij vertelt over de mogelijkheden om het water in de bodem te houden.
Bodem als een spons
De zandgronden van Oost-Nederland zijn gevoelig voor droogte. Bas Worm laat in een opname van RTV Oost zien hoe verschillende grondsoorten water vasthouden.
De samenstelling van de bodem is daarbij essentieel. Een bodem met een goede structuur houdt water langer vast en voorkomt pieken in aan- en afvoer van water. Arme zandgrond infiltreert geen water. Zeker als daarnaast regelmatig met zwaar materiaal over de grond wordt gereden, heeft regenwater geen kans in de bodem te trekken. Het water stroomt oppervlakkig weg naar het laagste punt en de grond blijft droog. Een bodem met veel organische stof zorgt voor een lossere structuur. Het werkt als een spons en dat houdt het water veel langer vast.
Bokashi bodemverbeteraar
“Een goede, organische bodemstructuur heeft belangrijke voordelen. Het zorgt voor een veel betere infiltratie (het in de bodem brengen van water) van water en houdt het water vast. Het effect is eveneens dat er minder pieken in de waterafvoer optreden. Dat scheelt droogte en geeft gewassen meer voedingsstoffen. Het mes snijdt aan vele kanten,” legt Bas Worm uit. Hij is een voorstander van het gebruik van organische bodemverbeteraars, zoals Bokashi. Dat is geconserveerd organisch materiaal met een hoge voedingswaarde en is erg geschikt als bodemverbeteraar. Vanwege de aanwezigheid van bepaalde bacteriën ontstaat er een natuurlijke balans in de bodem.
Ophogen beekbodem
Een andere maatregel om het grondwater op peil te houden is het ophogen van beekbodems. In de Snoeijinksbeek bij Losser heeft waterschap Vechtstromen de beek opgehoogd met zand. “We storten bovenstrooms zand in de beek en het water neemt het zand mee en zo wordt de beek minder diep. Het is het principe van de zandmotor, zoals die voor de kust wordt toegepast,” vertelt Bas Worm. “De beekverhoging voorkomt dat onnodig veel en lang grondwater uit de omgeving wordt weggetrokken. Voor het waterschap was het een geslaagde proef. We gaan dit bij meer beken in Twente toepassen.”
Loofbomen verdampen minder
Naast bodemverbetering (werkwijze waarbij door bewerking of toevoegen van organisch materiaal de structuur van de bodem verbeterd) en beekophoging wordt in Overijssel ook een proef gehouden waarbij naaldbos vervangen wordt door inheems loofbos. Naaldbomen verdampen tot 200 mm meer water dan loofbomen, die ze in het najaar hun blad verliezen. Op een gemiddelde jaarneerslag van 800 mm levert deze verdampingsafname een flinke extra grondwateraanvulling.
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te (be)noemen van omgaan met klimaatverandering op het gebied van bodem en water.