In de gemeente Hengelo heeft men in de winterperiode van 2015-2016 op diverse plaatsen last gehad van hoge grondwaterstanden. Het ‘regende’ klachten. De lokale media besteedden veel aandacht aan wateroverlast in kelders en kruipruimtes waarvan de oorzaak onduidelijk was. Dat was voor de gemeente Hengelo de aanleiding een meldpunt grondwateroverlast te openen. Tot mei 2016 zijn maar liefst 364 meldingen ontvangen, terwijl dat voorheen slechts zo’n vijf meldingen per jaar betrof.
In opdracht van de gemeente zijn de problemen geïnventariseerd. Een extern bureau heeft een enquête gehouden naar de mate van de klachten en de frequentie van de grondwateroverlast. Tevens zijn woningen geïnspecteerd. Deze resultaten zijn geanalyseerd naar mogelijke oorzaken van de grondoverlast.
Oorzaken
De klachten betroffen met name vochtoverlast in kelders, kruipruimte en in de woonruimte. Geconstateerd werd dat de overlast niet te herleiden was tot een bepaald gedeelte van de gemeente Hengelo. De inventarisatie liet wel zien dat de grondwateroverlast laatste tijd sterk is toegenomen. Voor een effectief oplossen van de klachten is het van belang de oorzaak op te sporen. Onderstaande factoren kunnen van invloed zijn op de overlast:
· Algemene stijging van de grondwaterstanden
· Toename van de hoeveelheid neerslag
· Verband tussen grondwateroverlast en rioolvervanging
· Invloed van beëindiging van grondwateronttrekkingen
Conclusies
Gebleken is dat de winters van 2014-2015 en van 2015-2016 natter waren dan het langjarig gemiddelde. De totale neerslag in de vorige winterperiode betrof zelfs 30% meer dan normaal. Ook was bij meer dan 90% van de 110 peilbuizen in Hengelo een hogere grondwaterstand gemeten. Bij enkele peilbuizen was de stijging meer dan 10 cm. Waar komt dat water vandaan? Slechts in een beperkt gebied van Hengelo verergerden de klachten na rioolvervanging. Daarvoor is een drainageplan opgesteld. Ook de invloed van het stopzetten van grondwateronttrekkingen zijn onderzocht. Hieruit blijkt geen relatie met de overlastmeldingen, omdat de meeste onttrekkingen al lang geleden zijn beëindigd.
Neerslag en bodemgesteldheid
De conclusie die getrokken kan worden uit het onderzoek is, dat er verband bestaat tussen de toename van de neerslag in de afgelopen twee jaar en de stijging van de grondwaterstanden in diezelfde periode. De verklaring daarvoor is toe te schrijven aan de ligging van Hengelo in een kom tussen de stuwwal Enschede-Oldenzaal en de stuwwal Borne-Delden. Tevens bevat de ondergrond slecht doorlatende lagen, zoals klein en keileem. Deze lagen verstoren de infiltratie (het in de bodem brengen van water) van water naar diepere lagen. De verwachting is dat met name in het natte voor- en najaar de grondwaterstanden gaan stijgen, zeker met het oog op de klimaatontwikkeling.
Maatregelen
In het grondwaterplan van Hengelo zijn aandachtsgebieden aangewezen. Omdat de gemeente een zorgplicht heeft en verantwoordelijk is voor voldoende ontwateringsdiepte van openbaar terrein, wordt een hoogte van tenminste 70 cm gehanteerd. Dat heeft ook positieve effecten op particuliere gronden. De gemeente heeft een inspanningsverplichting als het gaat om het oplossen van structurele grondwateroverlast. De eigenaar van percelen is primair verantwoordelijk voor de ontwatering van zijn terrein en neemt daarvoor de vereiste maatregelen, die o.a. in het Bouwbesluit staan vermeld. Daarnaast worden indien noodzakelijk gebiedsgerichte drainageplannen opgesteld en wordt er ruime aandacht besteed aan het communicatietraject.
Samenwerking
Twente heeft de afgelopen winterperiode (2015 – 2016) op meerdere plaatsen last gehad van hoge grondwaterstanden. Omdat alle gemeenten binnen het beheergebied van waterschap Vechtstromen betrokken zijn bij deze problematiek en zoekende zijn naar oorzaken en oplossingsrichtingen heeft het waterschap initiatief genomen voor een workshop waar de problematiek, uitgevoerde onderzoeken en mogelijke vervolgstappen zijn besproken. Hieruit bleek dat er behoefte is aan een gezamenlijke strategie op gebied van communicatie en dat er mogelijk meer kansen zijn voor samenwerking en onderlinge versterking. Twents waternet heeft het initiatief genomen een werkplaats te starten die de aard en omvang van de grondwateroverlast in Twente in kaart gaat brengen.